طوفان الاقصی نه تنها برای اسرائیل، بلکه برای همه دنیا غافلگیرکننده بود. بعد از گذشت سه هفته از شروع این جنگ ابعاد جدیدتری از این واقعه مهم نمایان می‌شود. با توجه به اینکه معمولاً در چنین وقایع مهمی، ابعاد اقتصادی کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند، به نظر می‌رسد نگاهی به پیامدهای اقتصادی طوفان الاقصی برای اقتصاد اسرائیل اهمیت زیادی دارد. به عقیده برخی کارشناسان، یکی از دلایلی که نتانیاهو و دیگر تصمیم‌گیران را به سمت جنگ زمینی ترغیب می‌کند، فشارهای شدید اقتصادی است که ادامه‌دار شدن جنگ برای اسرائیل خواهد داشت. بر همین اساس سعی می‌کنیم تا حد امکان نگاهی به پیامدهای اقتصادی این جنگ داشته باشیم.

افزایش هزینه‌های دولتی

وقوع عملیات طوفان الاقصی هزینه‌های دولتی رژیم صهیونیستی را به‌شدت افزایش داد. با توجه به فراخوان گسترده نیروهای ذخیره، پرداخت حقوق به این نیروها به دوش دولت افتاده است. همچنین تخلیه اجباری بیش از ۲۵۰ هزار اسرائیلی از اطراف مرز غزه و همچنین مرزهای شمالی به سمت مناطق مرکزی‌تر سبب شده تا هزینه‌های این جابجایی هم بر دولت تحمیل شود.

به‌علاوه ضربات سنگینی که این جنگ به بخش‌های مختلف اقتصاد اسرائیل، به ویژه مشاغل کوچک و متوسط داشته سبب شده تا وزارت دارایی مجبور به اتخاذ تدابیر حمایتی برای کمک به این مشاغل کند. با توجه به اینکه در شرایط جنگی معمولاً بنگاه‌های خرد و متوسط بسیار آسیب‌پذیر هستند و می‌توانند خیلی زود از پا دربیایند لذا اختصاص منابعی برای حمایت از این طرح‌ها ضروری است. این مسئله هم بار مالی سنگینی را بر دوش دولت می گذارد که قطعاً اثرات نامطلوبی بر اقتصاد اسرائیل خواهد داشت.

کاهش درآمدهای مالیاتی را هم باید در کنار افزایش هزینه‌های دولتی دید. بسیاری از مشاغل با بحران مواجه شده‌اند و قادر به پرداخت مالیات نخواهد بود که این مسئله درآمدهای مالیاتی را شدیدا کاهش خواهد داد.

بودجه نظامی

جنگی که از ۷ اکتبر بین اسرائیل و نیروهای مقاومت درگرفت، برای اسرائیلی‌ها بسیار گران خواهد بود. ارتش اسرائیل معمولاً از تجهیزات پیشرفته‌ای استفاده می‌کند که بسیار گران‌قیمت هستند. شبکه پدافند هوایی اسرائیل هزینه بسیار زیادی را بر دوش دستگاه‌های امنیتی و دولت گذاشته است. فقط سامانه پدافند هوایی گنبد آهنین در سه هفته ابتدایی جنگ ۵۰۰ میلیون دلار بابت موشک‌های رهگیر تامیر هزینه کرده است که باید به آن هزینه‌های سرسام‌آور فعالیت عملیاتی را هم افزود. البته ایالات متحده تلاش‌های زیادی برای کمک مالی به اسرائیل نموده و در ادامه هم به این کمک‌ها خواهد افزود. بایدن در یک اقدام حمایتی از کنگره خواست که ۱۴ میلیارد دلار به اسرائیل کمک کند!

بازار کار

بعد از جنگ یوم کیپور در سال ۱۹۷۳ این نخستین بار است که در اسرائیل فراخوان نیروهای ذخیره به خدمت با حکم ۸ اجرا می‌شود. حکم ۸ نوعی از فراخوان نیروهای ذخیره است که در آن کلیه نیروهای ذخیره موظف خواهند بود ظرف مدت حداکثر ۲۴ ساعت خود را به ارتش معرفی کنند و تا مدت نامعلوم باید در ارتش بمانند. این امر سبب می‌شود بسیاری از مشاغل در بخش‌های مختلف اقتصادی برای مدت نامعلومی دچار کمبود نیروی انسانی شوند. تاکنون ارتش بیش از ۳۶۰ هزار نفر از نیروهای ذخیره را به خدمت فراخوانده است که این عدد بیش از ۸ درصد از کل نیروی کار را در اقتصاد اسرائیل تشکیل می‌دهد. صنایع با فناوری‌های پیشرفته که سهم قابل توجهی از تولید ناخالص ملی اسرائیل را به خود اختصاص می‌دهند حدوداً یک‌دهم از نیروی انسانی خود را به‌صورت موقت و برای مدت نامعلوم از دست داده‌اند که قطعاً تأثیرات قابل توجهی بر شاخص‌های اقتصاد کلان خواهد گذاشت.

ضربه دیگری که به بازار کار اسرائیل وارد شده از ناحیه نیروی کار عربی است. از ابتدای جنگ ورود کارگران عرب، که برای کار از کرانه باختری به سرزمین‌های ۱۹۴۸ رفت‌وآمد می کردند، ممنوع شده است. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که تعداد این کارگران ۲۰۰ هزار نفر است و اگر کارگران فلسطینی که از نوار غزه به سرزمین‌های اشغالی وارد می‌شدند را هم به آن اضافه کنیم به عدد قابل ملاحظه‌ای بالغ می‌شود. فقط در بخش ساختمان از ۹۰ هزار کارگر عرب استفاده می‌شد که ادامه جنگ ضربه شدیدی به نیروی کار این بخش وارد کرده است.

با توجه به اینکه تا پیش از شروع جنگ نرخ بیکاری در اقتصاد اسرائیل حدوداً ۳ درصد بود، لذا بازار کار اسرائیل توانایی پر کردن خلأ نیروی کار را از داخل نخواهد داشت و کارگران خارجی هم از بیرون تمایلی برای سفر به اسرائیل –که درگیر جنگ شدیدی است– ندارند. لذا پر کردن این حفره برای مشاغل مختلف کار دشواری است.

فرار سرمایه

رژیم صهیونیستی دهه‌هاست که اقتصاد خود را بر مبنای صنایع با فناوری بالا، به‌ویژه صنعت سایبری پیش برده است. وقوع طوفان الاقصی نگرانی‌ها را در اسرائیل از فرار سرمایه از «سیلیکون وادی» به «سیلیکون ولی» افزایش داده است. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که ۷۰ درصد از شرکت‌های سایبری اسرائیل به فکر خروج از سرزمین‌های اشغالی هستند.

تغییر عادت‌های مصرفی

طوفان الاقصی با حملات راکتی گسترده مقاومت شروع شد که نسبت به عملیات‌های قبلی بسیار شدیدتر بود. همچنین هجوم زمینی بی‌سابقه که حتی شهرهایی مثل بئرالسبع در فاصله بیش از ۴۰ کیلومتری غزه را تهدید کرد، تأثیر زیادی بر فضای روانی حاکم بر جامعه اسرائیلی داشت. این مسایل سبب شد تا مردم عادت‌های مصرفی خود را تغییر دهند؛ به گونه‌ای که بیشتر مردم ترجیح می‌دهند در خانه‌ها بمانند و برای تفریح و خرید تا جایی که امکان دارد از خانه‌ها خارج نشوند.

این تغییر عادت‌ها سبب شده تا بخش‌های اقتصادی مثل رستوران‌ها، هتل‌ها و... زیر بار فشار سنگین اقتصادی بروند. همچنین کاهش شدید ورود گردشگر خارجی به اسرائیل را هم نباید از نظر دور داشت. با توجه به اینکه اسرائیل آب‌وهوای گرمی دارد، معمولاً این رژیم را تبدیل به مقصد جذابی برای گردشگران خارجی در فصل پاییز و زمستان می‌نمود ولی این جنگ گسترده که در آن تلفات و اسرای خارجی زیادی هم وجود دارد، این بخش را با کاهش شدید مواجه کرده است. بخش گردشگری که به تازگی از زیر فشار همه‌گیری کرونا داشت خارج می‌شد، دوباره درگیر یک شوک شدید شده که ضربه سختی را به این بخش خواهد زد.

مجموع عوامل پیش‌گفته نشان می‌دهد که طوفان الاقصی علاوه بر ضربات شدید امنیتی، اقتصاد رژیم صهیونیستی را هم درنوردیده است. ارزیابی می‌شود کسری بودجه دولت اسرائیل در سال آینده میلادی حدوداً سه برابر خواهد شد.